Nguyên nhân và triệu chứng của viêm màng não 

Viêm màng não là một bệnh lý nguy hiểm có thể gặp ở bất cứ lứa tuổi nào. Các triệu chứng điển hình của bệnh là sốt cao đột ngột, cứng cổ, đau đầu dữ dội, co giật,… Vậy nguyên nhân gây viêm màng não là gì và biến chứng ra sao? trong bài viết này chúng tôi xin giải đáp giúp bạn những thắc mắc này.

Tổng quan về viêm màng não

Viêm màng não được hiểu là tình trạng nhiễm trùng, viêm chất lỏng và màng bao quanh não cũng như tủy sống (những màng này được gọi là màng não).

Viêm màng não thường gây ra các triệu chứng như nhức đầu, sốt hoặc cứng cổ.

Hầu hết các trường hợp viêm màng não thường có nguyên nhân là virus, ngoài ra vi khuẩn, vi nấm cũng có thể gây ra tình trạng này. Đa số các trường hợp viêm màng não cần phải được điều trị bằng kháng sinh dài ngày.

Khi có các triệu chứng nghi ngờ là gây ra do viêm màng não thì cần thăm khám ngay lập tức, việc phát hiện và điều trị sớm có thể thể ngăn ngừa được các biến chứng nghiêm trọng.

Triệu chứng viêm màng não

Các triệu chứng viêm màng não sớm có thể tương tự như bệnh cúm, xuất hiện và tiến triển trong vài giờ hoặc vài ngày.

Các triệu chứng của bệnh là:

• Sốt cao đột ngột.
• Cổ bị cứng.
• Đau đầu dữ dội.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Nhầm lẫn hoặc khó tập trung.
• Co giật.
• Buồn ngủ hoặc khó thức dậy.
• Nhạy cảm với ánh sáng.
• Không thèm ăn hoặc khát nước.
• Phát ban da trong một số trường hợp, chẳng hạn như viêm màng não do não mô cầu.

Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ có thể có những dấu hiệu sau:

• Sốt cao.
• Khóc liên tục.
• Rất buồn ngủ hoặc cáu kỉnh.
• Khó thức dậy khỏi giấc ngủ.
• Không hoạt động hoặc chậm chạp.
• Không thức dậy để ăn.
• Ăn kém.
• Nôn mửa.
• Chỗ mềm trên đỉnh đầu (thóp) bé bị phồng lên.
• Cứng cơ thể và cổ.

Khi nào cần đi thăm khám

Tìm kiếm sự chăm sóc y tế ngay lập tức nếu bạn hoặc ai đó trong gia đình bạn có các triệu chứng viêm màng não, chẳng hạn như:

• Sốt.
• Đau đầu dữ dội mà không khỏi.
• Lú lẫn.
• Nôn mửa.
• Cổ cứng.

Viêm màng não do vi khuẩn thường rất nghiêm trọng và có thể tử vong trong vòng vài ngày nếu không được điều trị bằng kháng sinh kịp thời. Việc điều trị chậm trễ cũng có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng, làm tăng nguy cơ tổn thương não vĩnh viễn.

Thông báo với bác sĩ trong trường hợp bạn tiếp xúc trực tiếp với người bị chẩn đoán là viêm màng não cấp tính để có phương án phòng ngừa thích hợp.

Viêm màng não do vi khuẩn

Viêm màng não do vi khuẩn là tình trạng vi khuẩn xâm nhập vào máu và di chuyển đến não và tủy sống. Trong một số trường hợp vi khuẩn cũng có thể xâm nhập trực tiếp vào màng não và gây bệnh. Điều này có thể do nhiễm trùng tai hoặc xoang, gãy xương sọ hoặc do phẫu thuật.

Một số chủng vi khuẩn có thể gây viêm màng não do vi khuẩn, phổ biến nhất là:

• Phế cầu khuẩn: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ sơ sinh, trẻ nhỏ và người lớn ở Hoa Kỳ. Nó thường gây viêm phổi, nhiễm trùng tai hoặc xoang.
• Neisseria Meningitidis: Khi nguyên nhân bệnh do Neisseria Meningitidis thì còn được gọi là viêm màng não mô cầu. Những vi khuẩn này thường gây nhiễm trùng đường hô hấp trên nhưng chúng có thể xâm nhập trực tiếp vào máu và gây bệnh.

• Haemophilus cúm: Vi khuẩn Haemophilusenzae loại b (Hib) từng là nguyên nhân hàng đầu gây viêm màng não do vi khuẩn ở trẻ em. Việc tiêm phòng vắc xin Hib có thể làm giảm đáng kể số ca mắc loại viêm màng não này.
• Listeria Monocytogenes: Chủng vi khuẩn này có thể được tìm thấy trong pho mát chưa tiệt trùng, xúc xích và thịt đóng hộp. Những người đang mang thai, trẻ sơ sinh, người lớn tuổi và những người có hệ miễn dịch yếu là những đối tượng dễ mắc bệnh nhất. Khi mang thai, Listeria Monocytogenes có thể đi qua nhau thai và ảnh hưởng trực tiếp đến bé. Việc nhiễm trùng Listeria Monocytogenes vào cuối thai kỳ có thể gây tình trạng chết thai.

Vắc-xin có thể giúp ngăn ngừa nguy cơ mắc viêm màng não. Bất cứ ai từng tiếp xúc hoặc nghi ngờ tiếp xúc với người bị viêm màng não đều cần phải sử dụng kháng sinh để dự phòng.

Viêm màng não do virus

Viêm màng não do virus thường nhẹ hơn những chủng khác và có thể tự khỏi. Hầu hết các trường hợp nhiễm bệnh đều do một nhóm virus được gọi là Enterovirus gây ra. Chúng phát triển mạnh nhất vào cuối mùa hè và đầu mùa thu. Herpes Simplex, virus quai bị, HIV, virus West Nile,… cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.

Viêm màng não mạn tính

Nguyên nhân của viêm màng não mạn tính có thể là do các sinh vật phát triển chậm như nấm và Mycobacteria lao gây ra. Viêm màng não mãn tính có thời kỳ ủ bệnh và tiến triển dài, thường là trong hai tuần trở lên. Các triệu chứng của viêm màng não mạn tương tự như viêm màng não cấp tính, bao gồm nhức đầu, sốt, nôn mửa và tinh thần sa sút.

Viêm màng não do nấm

Nguyên nhân gây bệnh thường là do hít phải các bào tử nấm phát tán trong đất, gỗ mục hoặc phân chim.

Khác với những chủng viêm màng não khác bệnh không có khả năng lây nhiễm. Nguyên nhân gây bệnh phổ biến nhất là do loài Cryptococcus. Viêm màng não do nấm thường gặp phải ở những người có hệ miễn dịch bị suy yếu, điển hình như người mắc AIDS. Bệnh có thể gây tử vong nếu không được điều trị bằng thuốc chống nấm kịp thời. Và ngay cả khi được điều trị, bệnh viêm màng não do nấm vẫn có thể tái diễn.

Viêm màng não ký sinh

Ký sinh trùng có thể gây ra một loại viêm màng não hiếm gặp gọi là viêm màng não bạch cầu ái toan. Viêm màng não ký sinh cũng có thể do nhiễm sán dây khu trú trong não.

Viêm màng não do amip là một loại hiếm gặp, đôi khi mắc phải do bơi trong nước, bệnh có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng hoặc tử vong.

Ký sinh trùng gây viêm màng não thường khu trú ở động vật, khi sử dụng những thực phẩm nhiễm ký sinh trùng người ăn sẽ bị nhiễm bệnh. Viêm màng não ký sinh không lây lan giữa người với người.

Biến chứng của viêm màng não

Bệnh nếu không được điều trị kịp thời sẽ gây ra những hậu quả hết sức nghiêm trọng thậm chí là tử vong. Trong trường hợp không điều trị kịp thời thì có thể gây ra tình trạng động kinh hoặc tổn thương dây thần kinh vĩnh viễn, bao gồm:

• Mất thính lực.
• Vấn đề về trí nhớ.
• Khuyết tật học tập.
• Tổn thương não.
• Khó đi lại.
• Co giật.
• Suy thận.
• Sốc.

Nếu được điều trị kịp thời, ngay cả những người bị viêm màng não nặng cũng có thể hồi phục tốt.

Tài liệu tham khảo

1. Truy cập ngày 11/10/2023: Meningitis, nguồn CDC.
2. Truy cập ngày 11/10/2023: Meningitis: Everything You Need to Know, nguồn Healthline – Tác giả Nuwan Gunawardhana (2022).
3. Truy cập ngày 11/10/2023: Viêm màng não lao: biểu hiện lâm sàng, chẩn đoán, điều trị, nguồn Trungtamthuoc.com – Tác giả Dược sĩ Kiều Trang (2020).